Poznań/Wielkopolska. Poznańska archikatedra z… dolnośląskim DNA

Bazylika archikatedralna na poznańskim Ostrowie Tumskim – duma rodowitych Poznaniaków, kościół o najstarszej metryce pisanej w Polsce, jeden z najznakomitszych zabytków w kraju – zawiera zaskakująco duży ładunek… dolnośląskiego DNA.

Ołtarz główny – późnogotycki poliptyk z 1512 r., prawdopodobnie dłuta wrocławskiego rzeźbiarza Jakuba Beinhardta – sprowadzono w 1952 r. z kościoła pw. św. Katarzyny w Górze Śląskiej, flankujące prezbiterium stalle z pocz. XVII w. pochodzą ze Zgorzelca, a stojąca przy łuku tęczowym późnobarokowa ambona z 1720 r. jest z Milicza – wymieniając najważniejsze elementy wyposażenia poznańskiej archikatedry Włodzimierz Łęcki w przewodniku „Zwiedzamy Poznań” nie ukrywa miejsca ich pochodzenia [1, s. 30-32].

Patronka na złotym polu

O ile utratę stalli i ambony Dolnoślązacy mogą jakoś przeboleć, to widząc ołtarz główny bierze żal, że tak wspaniale dzieło sztuki – dające pojęcie o prymarnej roli śląskiej kultury w średniowieczu w Polsce – wywieziono z Dolnego Śląska. Wprawdzie w bazylice archikatedralnej ołtarz zajął centralne miejsce, a w kościele w Górze Śląskiej – po zamontowaniu podczas modernizacji kościoła nowego ołtarza – prezentowany był on na ścianie bocznej, nie umniejsza to faktu, że wywożąc to dzieło zubożono Śląsk kulturowo. Tym bardziej, że ołtarz ten jest z kościołem w Górze Śląskiej związany ideowo. Otóż trzy rzeźby na złotym polu – przedstawione w polu środkowym – wyobrażają NMP z Dzieciątkiem, patronkę kościoła w Górze Śląskiej św. Katarzynę oraz św. Barbarę. Towarzyszy im 12 świętych – wyobrażające ich rzeźby widzimy na skrzydłach bocznych. Rewersy i awersy skrzydeł bocznych – prezentowanych w okresie Wielkiego Postu – przedstawiają sceny pasyjne. Z kolei na rewersach skrzydeł tylnych eksponowane są – w okresie Adwentu – postacie czterech świętych. Eksponowana w predelli scena Ostatniej Wieczerzy nawiązuje do sprawowanej podczas Mszy św. Eucharystii [1, s. 31, 33].

Gotyk częściowo zrekonstruowany

Ołtarz główny, stalle i ambona trafiły do bazyliki archikatedralnej po II wojnie światowej. Część jej oryginalnego wyposażenia przepadło podczas walk o Poznań toczonych w lutym 1945 r. Odbudowa bazyliki archikatedralnej z wojennych zniszczeń trwała 11 lat. Gotycka sylwetka, którą wówczas odzyskała, to efekt częściowej rekonstrukcji (w ok. 40 proc). Przeprowadzono wówczas też prace archeologiczne, dzięki czemu odsłonięto w podziemnych kryptach – udostępnianych odtąd do zwiedzania – wiele elementów wczesnoromańskich i romańskich [1, s. 31].

Na zdjęciu: na pierwszym planie ambona z Milicza, w głębi prezbiterium – ołtarz główny pochodzący z kościoła pw. św. Katarzyny w Górze Śląskiej.

Literatura:

[1] Włodzimierz Łęcki: Zwiedzamy Poznań, Wydawnictwo PTTK “Kraj”, Warszawa 1990.

Tekst i fot. Marek Perzyński ©

Wszelkie prawa zastrzezone